Kiesraad blikt terug op laatste verkiezingen
In de eerste helft van 2011 hebben drie verkiezingen plaatsgevonden, voor de provinciale staten en de eilandsraden van Bonaire, Saba en Sint Eustatius (beide 2 maart), en de Eerste Kamer (23 mei). De Kiesraad kijkt in een zojuist uitgebracht advies terug op deze verkiezingen en doet voorstellen voor verbetering van het verkiezingsproces. Deze gaan over uiteenlopende onderwerpen als: het stembiljet, de procedures rond hertelling en herstemming, en campagnevoering rondom het stemlokaal. Ook is er aandacht voor zaken als de afschaffing van lijstencombinaties voor de Eerste Kamerverkiezing.
Flyeren
Campagnevoering in het stemlokaal is niet toegestaan. De bedoeling hiervan is dat er in het stemlokaal geen activiteiten mogen worden ontplooid die erop zijn gericht de keuze van de kiezers te beïnvloeden. Zeker bij mobiele stembureaus is het echter lastig om te bepalen waar het stemlokaal ‘ophoudt’. De Kiesraad vindt het wenselijk dat duidelijk wordt aangegeven wat de begrenzing van het stemlokaal is. Op die manier is het voor iedereen duidelijk waar partijen pas op de plaats moeten maken in hun campagneactiviteiten.
Vakanties
Het staat gemeenten vrij om in de planning van schoolvakanties af te wijken van de door het ministerie van OC&W vastgestelde adviesperiodes. Het gebeurt dan soms dat, zoals bij de laatste provinciale statenverkiezingen, de dag van stemming in de vakantie valt. De Kiesraad wijst erop dat gemeenten er in zo’n geval goed aan doen, als tegemoetkoming aan kiezers die op vakantie gaan, kandidatenlijsten wat eerder te publiceren op hun website. Hierbij kunnen ze wijzen op de mogelijkheid van het stemmen bij volmacht. Overigens adviseert de Kiesraad om op het stembiljet duidelijker aan te geven dat een volmachtstem alleen tegelijkertijd met de eigen stem kan worden uitgebracht.
Hertelling
In Flevoland is na de dag van stemming voor de provinciale statenverkiezing een deel van de stemmen opnieuw geteld. In met name Rotterdam was dit eerder aan de orde, bij de gemeenteraadsverkiezingen. Opnieuw is gebleken dat de procedures met betrekking tot hertelling en herstemming onduidelijk zijn. De Kiesraad vroeg overigens al eerder aandacht hiervoor.
Eerste Kamerverkiezing
Bij de afgelopen Eerste Kamerverkiezing konden partijen geen lijstencombinaties meer aangaan. Het idee hierachter was dat politieke groeperingen niet langer konden sturen op de restzetelverdeling aan de hand van de uitslag van de provinciale statenverkiezingen. De Kiesraad vraagt zich af of het afschaffen van de lijstencombinaties wel het gewenste effect heeft gehad, aangezien tussen partijen toch afspraken zijn gemaakt over het stemgedrag van statenleden. Uit het oogpunt van transparantie bieden lijstencombinaties de kiezer meer duidelijkheid: lijstencombinaties worden vóór de dag van stemming bekend gemaakt en staan op het stembiljet vermeld.
Rode stem
In de media was er veel aandacht voor het ongeldig verklaren van een ‘blauwe stem’ van een statenlid. De Kiesraad pleit niet voor wijziging van de Kieswet op dit punt. Opgemerkt wordt dat hier en daar verbazing is geuit over het feit dat het de Eerste Kamer zelf is die de geldigheid van de verkiezingen en de juistheid van de uitslag vaststelt. Dit vloeit voort uit de Grondwet.
Eilandsraadsverkiezingen
De eilandsraadsverkiezingen op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba vielen voor het eerst onder de Nederlandse kieswetgeving. De verkiezingen waren daarom op punten anders dan men daar was gewend. Dit geldt onder andere voor de openstelling van de stembureaus tot 21.00 uur. De Kiesraad geeft in overweging om hierop terug te komen. De behoefte aan het stemmen na 19.00 uur bleek gering en leidde bovendien tot een vertraging in de bekendmaking van de uitslag. Meer aandacht is gewenst voor de meertaligheid op de eilanden. Zo zou op Bonaire voorlichtingsmateriaal voortaan ook in het Papiamento en Spaans beschikbaar moeten worden gesteld, en op Saba en Sint Eustatius in het Engels.
Tot slot
In het integrale advies van de Kiesraad vindt u meer aanbevelingen rondom de verkiezingen voor de provinciale staten, Eerste Kamer en eilandsraden. Ook kunt u hier lezen dat de Kiesraad een project is gestart om de modellen die worden gebruikt in het verkiezingsproces te vereenvoudigen. Last but not least: de Kiesraad vindt het belangrijk dat er voor de eerstvolgende reguliere verkiezingen, in 2014, een nieuw stembiljet wordt ontwikkeld dat elektronisch kan worden geteld. Dit zal het tellen van de papieren stembiljetten een stuk gemakkelijker en sneller maken.