Evaluatie van de eerste gecombineerde verkiezingen
De gecombineerde verkiezingen voor de provinciale staten en waterschappen die afgelopen maart plaatsvonden, hebben geleid tot bijna een verdubbeling van de opkomst voor de waterschapsverkiezingen. Dit constateert de Kiesraad in zijn evaluatieadvies dat is aangeboden aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en aan de voorzitter van de Tweede Kamer. Het was voor het eerst dat de verkiezingen gelijktijdig werden gehouden.
Aanbevelingen
De samenwerking tussen de gemeenten en de waterschappen verliep goed. De Kiesraad doet in zijn advies op enkele punten aanbevelingen.
Zo is een betere voorlichting en instructie over een aantal zaken wenselijk. Bijvoorbeeld het aanpassen van de gegevens op de stempas zodat duidelijk is dat Nederlandse kiezers met een dubbele nationaliteit zich op het stembureau voor de provinciale statenverkiezingen mogen legitimeren met een Europees paspoort. Ook is gebleken dat bij het stemmen onduidelijk was welke persoonlijke gegevens mogen worden afgeschermd op (de kopie van) het identiteitsbewijs. De Raad adviseert om hierover bij toekomstige verkiezingen duidelijkheid te geven.
Effecten gecombineerde verkiezingen
De Kiesraad heeft gemerkt dat de combinatie van de provinciale staten- en de waterschapsverkiezingen diverse vragen oproept. Ze verschillen namelijk principieel van karakter. De Raad zou graag de effecten van de gecombineerde verkiezingen nader willen laten onderzoeken. Ook bleek in enkele gevallen onduidelijk welke kiezer voor welk waterschap kon stemmen. Het advies is om hier een duurzame oplossing voor te vinden.
Bezuinigingen
In een aantal gemeenten is het aantal stembureaus verminderd voor het besparen van kosten voor het huren en bemensen van stemlokalen. Hierdoor nam de werkdruk voor de stembureauleden in de overblijvende stemlokalen toe. Ook zijn de kandidatenlijsten in een aantal gemeenten niet bezorgd op het adres van de kiezer, maar gepubliceerd op een website of in een lokale krant. Dit zorgde ervoor dat kiezers met een ‘nee nee-sticker’ op hun brievenbus geen kandidatenlijsten hebben ontvangen. Het advies is om te onderzoeken of de kandidatenlijsten tegelijk met de stempassen uiterlijk 14 dagen voor de dag van stemming bij de kiezer bezorgd kunnen worden.
Blanco en ongeldige stemmen
Het aantal uitgebrachte blanco en ongeldige stemmen voor de waterschapsverkiezingen was relatief hoog. Er wordt geadviseerd om te onderzoeken wat de redenen hiervoor zijn.
De Kiesraad heeft geconstateerd dat het tellen van de stemmen niet in iedere gemeente op dezelfde manier wordt gedaan. Afhankelijk van de uitkomsten van een experiment met een nieuw te ontwikkelen stembiljet en een test met elektronisch tellen is het de vraag of een wettelijk voorgeschreven instructie nodig is.