Eindrapport staatscommissie parlementair stelsel
Invoering van een correctief bindend referendum, een kleiner stembiljet, verhoging van de waarborgsom en verhoging van het aantal ondersteuningsverklaringen om als nieuwe partij deel te kunnen nemen aan Tweede Kamerverkiezingen, en elektronisch tellen van stemmen. Dit is een aantal van de aanbevelingen die de staatscommissie parlementair stelsel op 13 december 2018 presenteerde in haar eindrapport om onze parlementaire democratie toekomstbestendig te maken.
Een klein aantal van de 83 aanbevelingen in het eindrapport gaat over het kiesstelsel. De staatscommissie is van oordeel dat in relatie tot Tweede Kamerverkiezingen de persoonlijke en regionale componenten in het kiesstelsel versterkt moeten worden en stelt in dat licht voor om het kiesstelsel dat het Burgerforum Kiesstelsel in 2006 ontwikkelde in te voeren. Daarbij krijgt de kiezer de mogelijkheid om twee stemmen uit te brengen in plaats van slechts één, zoals nu het geval is: één op de gehele kandidatenlijst zoals die is opgesteld door de partij en één op een kandidaat. Hoe dit concreet uitwerkt - ook voor het tellen van de stemmen - wordt uitgelegd in deze infographic.
De belangrijkste andere kiesrechtelijke voorstellen van de staatscommissie zijn:
- Een nieuw, kleiner stembiljet, met daarop logo’s van de politieke partijen en nummers van de kandidaten (niet langer hun namen en woonplaats), inpasbaar ook binnen een mal voor kiezers met een visuele beperking
- Elektronisch tellen van de stemmen in de stemlokalen
- Afschaffing van de kieskringen
- Een gefaseerde verhoging van de waarborgsom voor deelname van nieuwe politieke partijen aan de Tweede Kamerverkiezingen van €11.250,- naar €36.000,-
- Verhoging van het aantal ondersteuningsverklaringen voor deelname van nieuwe politieke partijen aan de Tweede Kamerverkiezingen van 30 per kieskring naar 1.200, nationaal in te zamelen
- Extra stembureaus op plekken die gemakkelijk toegankelijk zijn voor groepen kiezers met een lage opkomst bij verkiezingen (lager opgeleiden, jongeren, burgers met een migratie-achtergrond)
- Uitbreiding van het aantal briefstembureaus bij ambassades in landen met veel Nederlandse kiezers en/of slecht functionerende posterijen
- Voor Nederlandse kiezers in het buitenland: verzending van het zogenoemde briefstembewijs en de handleiding voor de kiezer per e-mail
- Invoering van de mogelijkheid van vervroegd stemmen (‘early voting’)
- Een wettelijke verplichting voor gemeenten om uitslagen op stembureau door te geven aan de Kiesraad
- Opneming door de Kiesraad van verkiezingsuitslagen op stembureauniveau in de Databank Verkiezingsuitslagen
- Totstandkoming van wettelijke regels voor campagnes door individuele kandidaten
- Het op dezelfde dag als die voor de Tweede Kamerverkiezingen kiezen van de formateur in één ronde, waarbij de kiezers hun stem op een of meer kandidaten in de volgorde van hun voorkeur kunnen uitbrengen
- Herinvoering van de lijstencombinatie
Tot slot zijn er nog een twee andere noemenswaardige aanbevelingen van de staatscommissie:
- Totstandkoming van een Wet op de Politieke Partijen, die vooral de bestaande regelingen voor politieke partijen zou moeten codificeren
- Invoering van een correctief bindend wetgevingsreferendum (5.000 handtekeningen voor inleidend verzoek en 400.000 voor definitief verzoek; geen opkomstdrempel, maar wel een uitkomstdrempel: van 1/3 van het electoraat)
Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties merkte bij de aanbieding van het eindrapport van de staatscommissie op donderdag 13 december 2018 op dat het kabinet er naar streeft om binnen enkele maanden met een reactie te komen.