Advies Kiesraad over aanpassing procedure vaststelling uitslag
Alle gemeenten gaan straks centraal tellen. De hoofdstembureaus worden afgeschaft. En er komen meer mogelijkheden om eventuele fouten die worden gemaakt bij het tellen van uitslagen te corrigeren. Dit zijn enkele elementen uit (de tweede versie) van een conceptwetsvoorstel ter verbetering van de procedure voor vaststelling van de uitslag. In zijn advies over dit wetsvoorstel geeft de Kiesraad aan in grote lijnen in te stemmen met deze wijzigingen, maar vraagt aandacht voor enkele knelpunten.
Met het conceptwetsvoorstel wordt de procedure voor vaststelling van de verkiezingsuitslag ingrijpend herzien. Momenteel worden stemmen op de verkiezingsavond en -nacht in elk stembureau handmatig geteld. Dit is een arbeidsintensief proces en vraagt veel van de stembureauleden. Zij raken vermoeid en daardoor neemt de kans op telfouten toe. Deze telfouten kunnen nu alleen worden hersteld als er wordt besloten tot een hertelling. Omdat daar niet altijd grond voor is, zijn de mogelijkheden tot correctie nu nog beperkt.
Centraal tellen
In de nieuwe opzet voor de procedure vaststelling uitslag gebeurt het tellen van de stemmen op het niveau van de partijen nog steeds in de stembureaus. Het (handmatig) uitsplitsen van die stemmen naar kandidaten gebeurt echter de volgende dag op een centrale plek in de gemeenten. Het nieuw in te stellen gemeentelijk stembureau voert die centrale telling uit en stelt de stemtotalen vast per stemlokaal, per lijst en kandidaat. Als blijkt dat daarbij fouten zijn gemaakt, dat kan het gemeentelijk stembureau dat direct nagaan en corrigeren. De Kiesraad merkt op dat het van belang is dat de centrale tellocatie zo is gericht dat kiezers die aanwezig willen zijn bij die centrale telling het goed kunnen overzien. Ook wordt geadviseerd om te regelen hoe het gemeentelijk stembureau moet omgaan met eventuele verschillen tussen de voorlopige telling op lijstniveau en de uitkomsten van de centrale telling.
Afschaffing hoofdstembureaus
In de nieuwe procedure brengen gemeenten de papieren processen-verbaal met de uitslag direct over naar het centraal stembureau. De hoofdstembureaus, die er nu nog als schakel tussen zitten, zijn dan niet meer nodig. De Kiesraad benadrukt dat het van belang is dat het centraal stembureau kan beschikken over digitale telbestanden, naast de originele processen-verbaal met uitslagen. Met deze telbestanden kan inzichtelijk worden gemaakt hoe uitslagen zijn opgeteld en kunnen optelfouten worden voorkomen. Daarnaast maken ze nadere controles op detailniveau mogelijk, ook door individuele burgers. Bovendien zijn ze, gezien de beperkte tijd die daarvoor staat, noodzakelijk voor het vaststellen van een landelijke uitslag.