Advies Kiesraad over wetsvoorstel maatregelen verkiezingen in verband met corona
De Kiesraad stemt op hoofdlijnen in met een wetsvoorstel van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over maatregelen voor de komende verkiezingen met het oog op de bescherming tegen COVID-19. Op enkele punten is de Kiesraad echter kritisch. Met name is de Kiesraad geen voorstander van het verhogen van het aantal volmachtstemmen per gevolmachtigde van 2 naar 3. Ook vindt de Kiesraad het bezwaarlijk om bepaalde stemlokalen slechts voor een beperkte groep kiezers open te stellen. De Kiesraad doet verder in het advies een voorstel om de voorgestelde taakverdeling tussen stembureauleden te verbeteren.
De huidige COVID-19-pandemie maakt het noodzakelijk om bij de komende verkiezingen maatregelen te nemen ter bescherming van de publieke gezondheid. Denk hierbij aan afstandsbelijning en regelmatige schoonmaak van materialen. Deze maatregelen vindt de Kiesraad begrijpelijk en terecht.
Gezondheidsrisico’s
De maatregel om een kiezer die weigert de handen te desinfecteren uit het stemlokaal te verwijderen vindt de Kiesraad een te ingrijpende maatregel, zeker waar de verwachting is dat dit incidenteel voorkomt. Het raakt immers het belang van die kiezer om zelf te kunnen stemmen. Er zijn bovendien meerdere maatregelen die er samen voor zorgen dat het gezondheidsrisico alsnog laag blijft. Zo worden bijvoorbeeld kuchschermen geplaatst bij de stembureauleden en wordt fysiek contact tot een minimum beperkt. Overigens is de Kiesraad geen voorstander van een verplichting voor kiezers tot het doen van een gezondheidscheck in het stemlokaal.
Volmachtstemmen
Niet alle kiezers zullen vanwege COVID-19 in persoon kunnen of willen gaan stemmen. Het conceptwetsvoorstel bevat enkele maatregelen om het stemmen bij volmacht eenvoudiger te maken. De Raad wijst op het risico van misbruik door verruiming van de volmachtregeling en is daarom geen voorstander van het verhogen van het aantal volmachtstemmen per gevolmachtigde naar drie. Verder bevat het conceptwetsvoorstel de mogelijkheid om een volmachtbewijs digitaal te verstrekken. De Kiesraad vraagt zich af hoe aan een geprint exemplaar gezien kan worden dat deze echt is.
Stemlokalen met openstelling voor beperkt aantal kiezers
In het conceptwetsvoorstel staat het voornemen om bepaalde stemlokalen, zoals zorginstellingen, slechts beperkt open te stellen voor kiezers. Dit brengt een risico van willekeur met zich mee, want een gebouweigenaar kan dan bepalen welke kiezers daar aan de stemming mogen deelnemen. Dat is niet alleen voor het uitbrengen van de stem een belemmering, maar ook voor de mogelijkheid voor kiezers om toezicht te houden op een goed verloop van de stemming in dat lokaal. Het beperken van de openbaarheid van deze stemlokalen maakt daarmee een inbreuk op drie kernwaarden van het verkiezingsproces, namelijk de toegankelijkheid van de stemming en de transparantie en controleerbaarheid van het proces.
Taakverdeling stembureauleden
Om het risico op verspreiding van COVID-19 in het stemlokaal laag te houden is een vlotte doorstroom van kiezers en een goede voortgang belangrijk. Het voorstel om een vierde stembureaulid aan te stellen kan daaraan bijdragen. De in het conceptwetsvoorstel voorgestelde taakverdeling tussen de stembureauleden is volgens de Kiesraad niet optimaal. De Kiesraad doet in het advies daarom een suggestie tot verbetering van die taakverdeling.