Advies Kiesraad: briefstemmen alleen op aanvraag
De Kiesraad onderschrijft de noodzaak van uitzonderlijke maatregelen bij de verkiezingen, met het oog op de COVID-19 pandemie. Wel wijst de Kiesraad op de risico’s van het briefstemmen, en adviseert om dit alleen op aanvraag mogelijk te maken. Dit schrijft de Kiesraad in zijn advies over het conceptwetsvoorstel dat extra maatregelen bij de komende Tweede Kamerverkiezing mogelijk maakt. In het conceptwetsvoorstel wordt met name geregeld dat kiezers al op maandag en dinsdag voorafgaand aan de dag van stemming kunnen stemmen en dat alle kiezers van 70 jaar en ouder per brief kunnen stemmen.
Briefstemmen
Het conceptwetsvoorstel regelt dat alle kiezers van 70 jaar en ouder per brief kunnen stemmen. De Kiesraad wijst in het advies op de risico’s van briefstemmen. Deze risico’s zijn alleen aanvaardbaar als kiezers anders geen goed alternatief hebben om te kunnen stemmen. Daarom adviseert de Kiesraad om briefstemmen alleen op aanvraag mogelijk te maken. Alle kiezers voor wie het een probleem is om te kunnen stemmen, in het stemlokaal of per volmacht, kunnen dan van die mogelijkheid gebruikmaken, ook kiezers jonger dan 70 jaar. Door briefstemmen alleen op aanvraag mogelijk te maken, wordt voorkomen dat er grote aantallen ongebruikte stembiljetten in omloop komen. In het advies doet de Kiesraad nog een aantal voorstellen, onder meer gericht op het voorkomen van misbruik van briefstemmen en het voorkomen van dubbel stemmen.
Vervroegd stemmen
De Kiesraad ziet geen grote risico’s aan de tijdelijke invoering van vervroegd stemmen op maandag 15 en dinsdag 16 maart 2021. Wel moet voorkomen worden dat het juist op deze dagen te druk wordt in de stembureaus. Aangezien maar een beperkt aantal stembureaus open is op die dagen, is dat niet denkbeeldig. De Kiesraad adviseert om gemeenten te helpen om het aantal kiezers dat vervroegd komt stemmen beter in te schatten en zo nodig de minimumaantallen geopende stembureaus daarop aan te passen.
Verder adviseert de Kiesraad om geen exitpolls te houden op de dagen dat er vervroegd gestemd wordt. Dit om te voorkomen dat de uitslag van een stembureau waar op maandag en dinsdag is gestemd al bekend wordt, terwijl op woensdag nog in reguliere stembureaus kan worden gestemd.
Tellen van de stemmen
Verder oordeelt de Kiesraad positief over het verlengen van de zittingsduur van de huidige Tweede Kamer met vijf dagen. Dit geeft meer tijd voor het tellen van de stemmen.
Uitvoerbaarheid
De Kiesraad wijst op het belang van de uitvoerbaarheid van de extra maatregelen. Gemeenten krijgen immers te maken met drie verschillende stemmethoden, per brief, vervroegd en regulier. Ook kan de capaciteit van gemeenten extra onder druk komen te staan door uitval door ziekte of door beperkte inzetbaarheid van medewerkers vanwege een thuisisolatie.
Hygiëne maatregelen
In een eerder wetsvoorstel zijn al andere maatregelen mogelijk gemaakt, zoals hygiënemaatregelen in het stemlokaal, het verhogen van het aantal volmachten van 2 naar 3 en het instellen van beperkt toegankelijke stembureaus in zorginstellingen.