Advies Kiesraad assistentie bij stemmen
De experimentenwet assistentie bij stemmen maakt het mogelijk om de komende vijf jaar te gaan experimenteren met het verlenen van assistentie in het stemhokje aan alle kiezers. Nu is dat alleen mogelijk voor kiezers met een lichamelijke beperking. De Kiesraad waardeert het dat er geëxperimenteerd gaat worden met hulp bij het stemmen. Dit vergroot de politieke participatie van personen met een (lichte) verstandelijke beperking. Wel pleit de Kiesraad voor een groter bereik en kortere duur van het experiment.
Duur en omvang experiment
In de gekozen opzet wordt gestart met 10 tot 15 gemeenten, met per gemeente maximaal 20 stembureaus die meedoen met het experiment. De Kiesraad wil graag dat alle gemeenten aan het experiment kunnen meedoen. Als meer gemeenten deelnemen aan het experiment wordt het verkregen beeld representatiever. Bovendien geeft dat dat iedere kiezer de mogelijkheid om assistentie te krijgen bij het stemmen, waar ook in Nederland. Ook pleit de Kiesraad ervoor dat het experiment sneller wordt afgerond.
Duidelijke stemkeuze
Een stembureaulid helpt met het vouwen van het stembiljet, het aankruisen van de gewenste kandidaat en het stembiljet in de stembus doen. De Kiesraad deelt de opvatting dat het voor de bijstandsverlener duidelijk moet zijn dat de kiesgerechtigde ondubbelzinnig een lijst- en kandidaatskeuze kenbaar kan maken. Onduidelijke aanwijzingen van de kiezer, mogen er niet toe leiden dat de bijstandsverlener zelf een interpretatie maakt. Ook al is dit ingegeven door goede bedoelingen. Het is belangrijk om bijstandsverleners hierop goed te trainen.
De Kiesraad pleit ervoor dat ook voor kiezers met een lichamelijke beperking gaat gelden dat alleen een (getraind) stembureaulid bijstand kan verlenen. Dat zorgt dat alle kiezers met een beperking op dezelfde manier worden behandeld, ongeacht de aard van de beperking. Ook wordt zo stigmatisering van kiezers met een (licht) verstandelijke beperking ten opzichte van kiezers met een lichamelijke beperking voorkomen.
Staken van bijstand
Als het stembureaulid tot de conclusie komt dat de kiezer zijn stemkeuze niet ondubbelzinnig aan kan geven, dan wordt de bijstandspoging gestaakt. Het conceptwetsvoorstel bepaalt dat het stembiljet dan onbruikbaar wordt gemaakt. Het kan bij de kiezer onbegrip en boosheid oproepen als het stembiljet onbruikbaar wordt gestempeld en niet in de stembus gaat. De Kiesraad geeft er daarom de voorkeur aan dat de kiezer na het staken van de bijstand zelf mag bepalen wat hij met het biljet doet. Dit sluit aan bij de huidige omgang met deze kiezers.
Het teruggeven van de stempas, zodat de kiezer later alsnog een volmacht kan verlenen, brengt volgens de Kiesraad een kwetsbaarheid met zich mee. Voorkomen moet worden dat bij volmacht wordt gestemd zonder de uitdrukkelijke aanwijzing van de kiezer. Dat speelt des te meer bij kiezers die geen ondubbelzinnige stemkeuze konden aangeven.