Evaluatieadvies gemeenteraadsverkiezingen 2022
De Kiesraad adviseert bij de evaluatie van de gemeenteraadsverkiezingen maart 2022 om de regels voor het registreren van partijnamen (aanduidingen) en de kandidaatstelling op een aantal punten aan te passen, zodat deze in iedere gemeente op dezelfde wijze kunnen worden toegepast. Bij deze verkiezingen zijn veel verschillende partijen en centraal stembureaus betrokken. Dat maakt een heldere en eenduidige inrichting van het verkiezingsproces noodzakelijk. Vanwege de coronapandemie golden er opnieuw bijzondere maatregelen. Gelet op de verhoogde uitvoeringslast voor gemeenten en het feit dat sommige maatregelen op gespannen voet staan met de kernwaarden van het verkiezingsproces, ligt verlenging van de maatregelen volgens de Kiesraad alleen voor de hand als het huidige gezondheidsrisico van het Covid-19-virus dit noodzakelijk maakt. De Kiesraad constateert verder dat de gemeenteraadsverkiezingen in het algemeen goed zijn verlopen.
Registratie partijnamen
De Kiesraad adviseert de Kieswet op een aantal punten aan te passen om eenduidige toepassing mogelijk te maken. Bijvoorbeeld om nadrukkelijker te regelen dat politieke partijen ook na registratie van hun aanduiding een rechtsvorm moeten hebben, zoals de wet die bij registratie eist. Ook wordt geadviseerd provinciale en landelijke aanduidingen niet te laten doorwerken naar de gemeenteraadsverkiezing als de achterliggende groepering lokaal al een aanduiding heeft geregistreerd. Zo wordt voorkomen dat in een gemeente dezelfde groepering meermaals op het stembiljet kan staan.
Kandidaatstelling
De kandidaatstellingsprocedure zorgt voor een uniforme vermelding van kandidaten en groeperingen op het stembiljet. In de praktijk is echter niet alles tot in detail geregeld. Zeker wanneer er, zoals bij gemeenteraadsverkiezingen, veel verschillende centraal stembureaus tegelijk actief zijn kan dat leiden tot onduidelijkheid en onzekerheid. De Kiesraad doet enkele suggesties om deze verschillen weg te nemen bij de vermelding van kandidaten en de vermelding van samengevoegde aanduidingen. De Kiesraad vindt het belangrijk dat de voorschriften over de vermelding van kandidaten gedetailleerder worden geregeld, op een manier dat dit voor alle verkiezingen helder is.
Geslachtsvermelding
De Kiesraad vraagt ook aandacht voor de geslachtsvermelding op de kandidatenlijst. Het Kiesbesluit schrijft voor dat alleen (m) of (v) als aanduiding gebruikt kan worden. Kandidaten die zich noch als man noch als vrouw identificeren, kunnen gebruikmaken van de mogelijkheid om geen geslachtsaanduiding te vermelden. De Kiesraad ontving bij de afgelopen verkiezing een aantal signalen van kandidaten die dit te beperkt vonden en er de voorkeur aan gaven om de geslachtsvermelding (x) te gebruiken. Momenteel is dat niet mogelijk. De Kiesraad vindt het belangrijk dat wanneer de mogelijkheden van geslachtsregistratie in de Basisregistratie Personen worden verruimd, het kandidaten ook wordt toegestaan daarvan op de kandidatenlijst blijk te geven.
Uitslagvaststelling
De stemming en uitslagvaststelling zijn over het algemeen goed en zonder incidenten verlopen. Toch blijft het belangrijk om de kwaliteit van het proces van uitslagvaststelling te verbeteren en te komen tot een stelsel dat gemeenten en centraal stembureaus in staat stelt om fouten in het tel- en optelproces te voorkomen, te onderzoeken en te herstellen. De Kiesraad vindt dat belangrijk omdat dit kan bijdragen aan het vertrouwen in het verkiezingsproces en herhaalt zijn oproep om de komende jaren concrete stappen te zetten om te komen tot elektronische telapparatuur. De publicatie van processen-verbaal op internet en een controle op de werking van de optelsoftware worden al enige tijd ingezet.