Hieronder wordt het proces van het tellen van de stemmen in stappen toegelicht, van stemlokaal tot centraal stembureau (Kiesraad). De verkiezingsuitslagen worden met de hand geteld en op papier doorgegeven aan de gemeentelijk stembureaus, die de uitslagen van verschillende stembureaus bij elkaar optellen. Belangstellenden mogen aanwezig zijn bij het tellen van de stemmen.
Overzicht van het tellen van de stemmen Europees Parlementsverkiezing
Na het sluiten van de stembussen om 21.00 uur beginnen de stembureauleden met het handmatig tellen van de stemmen. Belangstellenden kunnen het tellen van de stemmen bijwonen. De stembureauleden stellen eerst vast hoeveel kiesgerechtigden hebben gestemd (de opkomst). Dat doen zij door het aantal geldige stempassen, kiezerspassen en volmachtbewijzen te tellen.
Na het openen van de stembussen tellen de stembureauleden eerst (handmatig) op lijstniveau: een optelling van alle geldige stemmen op politieke partijen.
Gemeenten kunnen kiezen voor een decentrale of centrale stemopneming. Bij een decentrale stemopneming tellen de stembureaus alle stemmen op lijst- en kandidaatsniveau in het stemlokaal. Bij een centrale stemopneming tellen de stembureaus alleen de stemmen op lijstniveau. De volgende dag telt het gemeentelijk stembureau op kandidaatsniveau en vergelijkt de totalen op lijstniveau met de tellingen van de stembureaus. In beide gevallen noteert het stembureau de resultaten in een proces-verbaal.
In een openbare zitting tellen de gemeentelijk stembureaus de papieren uitslagen van alle stembureaus bij elkaar op, zowel op lijstniveau als op kandidaatsniveau. Hiervoor maken ze gebruik van de optelsoftware van de Kiesraad: OSV2020. Na het optellen van de stemmen wordt de zitting van het gemeentelijk stembureau geschorst. De resultaten worden niet bekendgemaakt. Dit mag pas nadat in alle Europese lidstaten stembussen zijn gesloten.
Op maandag 10 juni hervat het gemeentelijk stembureau de openbare zitting en stelt het de gemeentelijke uitslag vast. Daarna brengen de gemeenten het processen-verbaal met de uitslag naar de hoofdstembureaus. Dit gebeurt zowel in persoon (op papier) als digitaal (via een beveiligd platform). Gemeenten met decentrale stemopneming dragen ook de processen-verbaal van de stembureaus over aan het hoofdstembureau.
De hoofdstembureaus tellen de gemeentelijke uitslagen op tijdens besloten zittingen. Daarna brengen de hoofdstembureaus het proces-verbaal naar het centraal stembureau (Kiesraad). Dit gebeurt in persoon (op papier) en digitaal (via een beveiligd platform). De hoofdstembureaus dragen ook de processen-verbaal die zij hebben ontvangen van de gemeentelijk stembureaus over aan de Kiesraad.
De Kiesraad telt de uitslagen van de papieren processen-verbaal van de hoofdstembureaus op met behulp van de optelsoftware OSV2020 en controleert de tellingen van de hoofdstembureaus en de gemeentelijk stembureaus. Op basis van de tellingen van de hoofdstembureaus wordt eveneens met behulp van OSV2020 de zetelverdeling vastgesteld. Ter controle rekent de Kiesraad de zetelverdeling ook handmatig uit. De Kiesraad stelt de uitslag vast in een openbare zitting op woensdag 19 juni om 11.00 uur. Op basis van de uitslag benoemt de Kiesraad de gekozen leden.
De Kiesraad geeft de uitslag door aan de Tweede Kamer. De Commissie voor het Onderzoek van de Geloofsbrieven doet in het kader van het onderzoek naar de geloofsbrieven ofwel de benoemingsbrieven eigen onderzoek naar het verloop van de verkiezing, mede op basis van alle processen-verbaal van de stembureaus. De Tweede Kamer kan zo nodig besluiten tot een hertelling dan wel herstemming. De uitslag van de Europees Parlementsverkiezing is onherroepelijk na installatie van het Europees Parlement in de nieuwe samenstelling.
In de stemlokalen wordt (uitsluitend) op papier gestemd en geteld.
Of stembiljetten geldig of ongeldig zijn, wordt (enkel) besloten door het stembureau.
Als er foutjes tijdens het tellen en opmaken van het proces-verbaal aan het licht komen, dan wordt er opnieuw geteld. Als het stembureau een telling toch niet kloppend krijgt, wordt daarvan een aantekening gemaakt in het proces-verbaal.
Iedereen is welkom om de telling bij te wonen, zolang dit het tellen van de stemming niet verstoort. Als iemand denkt dat er iets niet goed verloopt tijdens het tellen van de stemmen, dan kan hij/zij dat aangeven bij de voorzitter van het stembureau. Deze maakt hiervan een aantekening in het proces-verbaal. In een gemeente met centrale stemopneming, kan het stembureau de hertelling overlaten aan het gemeentelijk stembureau.
Het proces-verbaal wordt getekend door de voorzitter en alle aanwezige stembureauleden. Dit proces-verbaal mag desgewenst door aanwezige kiezers gefotografeerd worden (zonder handtekeningen).
Er worden geen USB-sticks gebruikt om uitslagen over te brengen vanuit de stemlokalen.
Gemeenten publiceren alle processen-verbaal van de stembureaus op internet. Op de website van de Kiesraad wordt een overzicht gepubliceerd met links naar die webpagina’s van de gemeenten.
