Volmacht
Soms is een kiezer niet in de gelegenheid om zelf te gaan stemmen, bijvoorbeeld door werk, ziekte of vakantie. In dat geval kan hij/zij een andere kiezer machtigen dit voor hem te doen. Dit heet stemmen bij volmacht. De persoon die wordt gemachtigd, kan de volmachtstem alleen tegelijk met zijn eigen stem uitbrengen. Het is niet toegestaan om nog in het stemlokaal iemand een volmacht te verlenen. Zie Kieswet art. L 15.
(Beeldtitel: Volmachtverlening. Iemand vult iets in. Op een bord staat de tekst: Ingang Stembureau. Een vrouw steekt een biljet in een stembus. Een man loopt naar een huis. Voice-over:)
RUSTIGE MUZIEK
VOICE-OVER: In Nederland kan een kiezer die zelf niet kan stemmen bij een verkiezing, bijvoorbeeld omdat hij ziek is of op vakantie gaat, een andere kiezer vragen om voor hem te gaan stemmen. Dit heet stemmen bij volmacht.
(Een vrouw sluit haar voordeur. Beeldtekst: Stempas omzetten in volmachtbewijs.)
DE RUSTIGE MUZIEK SPEELT VERDER
Leo gaat op vakantie. Hij heeft zijn buurvrouw Claudia gevraagd om voor hem te gaan stemmen. Om bij volmacht voor Leo te kunnen stemmen, moet het volgende gebeuren: Leo vertelt Claudia op wie hij zijn stem wil uitbrengen.
CLAUDIA: Ja, prima.
VOICE-OVER: Daarna vult Leo op de achterkant van zijn stempas alle gegevens in die nodig zijn voor de volmacht. Hij zet zijn handtekening en vraagt Claudia om dat ook te doen.
CLAUDIA: Dan moet ik daar tekenen, hè.
VOICE-OVER: Om op de verkiezingsdag per volmacht voor Leo te kunnen stemmen, heeft Claudia de ingevulde stempas en een kopie van een identiteitsbewijs van Leo nodig. Het is ook toegestaan om een kopie van het identiteitsbewijs op een tablet of mobiel te laten zien.
(Claudia wijst naar de kopie op haar mobiel. Beeldtekst: Dag van de stemming.)
Op de verkiezingsdag gaat Claudia naar het stembureau. Claudia kan alleen per volmacht voor Leo stemmen als ze tegelijkertijd ook haar eigen stem uitbrengt voor dezelfde verkiezing. Ze moet ook in dezelfde gemeente wonen als Leo.
(Claudia loopt een gebouw in.)
CLAUDIA: Deze is voor mijzelf.
VOICE-OVER: Bij het stembureau overhandigt Claudia de twee stempassen en identiteitsbewijzen aan de medewerkers van het stembureau.
MEDEWERKER: Ja. CLAUDIA: En deze is van mijn buurman, de volmacht, en een kopie van de legitimatie.
MEDEWERKER: Dank u wel.
VOICE-OVER: Deze controleren de documenten van haarzelf en die van Leo. Een identiteitsbewijs mag op de dag van de verkiezingen maximaal vijf jaar verlopen zijn.
(Een medewerker geeft Leo's stempas aan de man naast hem.)
Claudia kan ook de kopie van het identiteitsbewijs van Leo tonen op haar tablet of mobiel. Uiteraard moet de kopie wel goed leesbaar zijn.
(De medewerker bekijkt de kopie.)
Als alle documenten zijn gecontroleerd, ontvangt Claudia de twee stembiljetten en kan gaan stemmen.
(Claudia staat in een stemhokje. Beeldtekst: Samenvatting. Voorwaarden stemmen bij volmacht.)
DE RUSTIGE MUZIEK SPEELT VERDER
Als een kiezer niet in de gelegenheid is om op een verkiezingsdag te gaan stemmen, benadert die persoon zelf iemand om voor hem te gaan stemmen. De kiezer geeft aan op welke kandidaat hij wil dat er gestemd wordt.
De kiezer vult alle gegevens op de achterkant van de stempas in, zet zijn handtekening, vraagt de gemachtigde om ook zijn handtekening te zetten en zorgt voor een kopie van zijn identiteitsbewijs.
De gemachtigde kan de volmachtstem alleen tegelijkertijd met zijn eigen stem uitbrengen. De gemachtigde kan per verkiezing maximaal twee volmachtstemmen namens anderen uitbrengen.
Wilt u een volmacht verlenen terwijl u uw stempas nog niet ontvangen heeft, of wilt u een volmacht verlenen aan iemand die buiten uw gemeente woont, dan kunt u een schriftelijke volmacht aanvragen.
(Claudia steekt twee biljetten in een stembus. Vervolgens zwaait ze even naar de medewerkers van het bureau en loopt dan weg. Op een witte achtergrond staat in blauwe letters: www.kiesraad.nl.)
RUSTIGE MUZIEK
DE RUSTIGE MUZIEK SPEELT VERDER TOT HET EIND VAN HET PROGRAMMA
Onderhandse volmacht
Wil een kiezer iemand anders machtigen om voor hem of haar te gaan stemmen? Dan vult hij samen met de persoon die hij wil machtigen de achterkant van zijn stempas in. Dit heet een 'onderhandse volmacht'. Beiden moeten tekenen. Een onderhandse volmacht kan alleen worden gegeven aan een kiezer die in dezelfde gemeente woont. Zie Kieswet art. L 14.
Bij het stemmen moet de gemachtigde een kopie laten zien van het identiteitsbewijs van de volmachtgever. Dit mag maximaal 5 jaar verlopen zijn. Het is ook toegestaan om het identiteitsbewijs van de volmachtgever te laten zien op een smartphone of tablet.
De Rijksoverheid wil misbruik met kopieën van identiteitsbewijzen tegengaan. Kiezers die een kopie van hun ID-bewijs maken krijgen het advies om:
- op de kopie te schrijven dat het een kopie is
- op de kopie te schrijven dat deze bedoeld is voor het afgeven van de volmacht
- de datum waarop deze de kopie afgeeft op de kopie te schrijven
- het burgerservicenummer op de kopie door te strepen, ook in de strook nummers onderaan het ID-bewijs.
Intrekken onderhandse volmacht
Een volmachtgever die uiteindelijk toch zelf kan/wil gaan stemmen, kan de onderhandse volmacht intrekken. In dat geval moet hij zijn stempas terugvragen bij de gemachtigde. Kieswet art. L 5.
Schriftelijke volmacht
Een kiezer kan ook schriftelijk een volmacht aanvragen. De kiezer stuurt dan een verzoekschrift naar de gemeente waar zij of hij op de dag van kandidaatstelling woonde. De gemeente heeft hier een formulier voor (model L 8). Dit verzoekschrift moet uiterlijk 5 dagen voor de verkiezing door de gemeente zijn ontvangen. Zie Kieswet art. L 8 en Kieswet art. L 7. De kiezer en degene die hij of zij machtigt vullen allebei een deel van dit formulier in. Als de gemeente dit verzoek inwilligt, krijgt de gemachtigde een volmachtbewijs waarmee hij namens de andere kiezer kan stemmen. Zie Kieswet art. L 6 .
Intrekken schriftelijke volmacht
Het is niet mogelijk om een schriftelijke volmacht in te trekken. Zie Kieswet art. L 5. Als een volmacht schriftelijk is aangevraagd, wordt de stempas van de volmachtgever namelijk ongeldig verklaard. Zie Kieswet art. J 7a. Het volgnummer van zijn stempas komt op de lijst van ongeldige stempassen te staan. De volmachtgever kan dan niet meer zelf stemmen of een vervangende stempas krijgen.
Maximaal 2 volmachten
De kiezer die wordt gemachtigd, mag maximaal 2 volmachten aannemen. Zie Kieswet art. L 4. Hij kan de volmachtstem alleen tegelijk met zijn eigen stem uitbrengen. Zie Kieswet art. L 3.
Ronselen
Het is verboden om volmachtstemmen te ronselen. Het initiatief tot het geven van een volmacht moet bij de kiezer liggen, en niet bij de gemachtigde. Iemand mag ook niet een kiezer omkopen door middel van een gift of een belofte om een volmacht af te geven. Of de kiezer op een andere manier dwingen een volmacht te verlenen. Zie Kieswet art. Z 4 en Kieswet art. Z 8. Zie verder Kiesrechtdelicten.
Inrichting of gevangenis
Kiezers die in een inrichting of gevangenis verblijven, kunnen alleen bij volmacht stemmen, behalve als er een stembureau in de inrichting of gevangenis is gevestigd. Zie Kieswet art. B 6.