Tellen van de stemmen

Centraal of decentraal tellen

Voorafgaand aan de verkiezing bepalen gemeenten of ze de stemmen decentraal of centraal gaan tellen.

• Decentraal stemmen betekent dat na het sluiten van de stembureaus om 21.00 uur alle stemmen met op lijst- en kandidaatsniveau worden geteld in het stemlokaal (of op een andere locatie). De resultaten worden opgeschreven in een proces-verbaal. Het stembureau brengt het proces-verbaal naar de gemeente.
• Centraal tellen betekent dat na het sluiten van de stembureaus om 21.00 uur de stembureaus tellen hoeveel kiesgerechtigden hebben gestemd. Dat doen zij door het aantal geldige stempassen, kiezerspassen en volmachtbewijzen te tellen. En zij tellen de stemmen op lijstniveau (per partij). De resultaten worden opgeschreven in een proces-verbaal en naar de gemeente gebracht. De volgende dag telt het gemeentelijk stembureau op een centrale plek alle stemmen op lijst- en kandidaatsniveau.

Nadat de stemming om 21.00 uur is geëindigd, begint het stembureau met het tellen en vervolgens verzegelen van alle ingeleverde materialen (stempassen, volmachtbewijzen en kiezerspassen) en de niet-gebruikte stembiljetten. Pas als dat achter de rug is, wordt de stembus geopend en worden de stembiljetten geteld. Zie Kieswet art. N 2 en art. N 3.

De zitting van het stembureau - en dus ook het tellen van de stemmen - is openbaar. Aanwezigen kunnen eventuele bezwaren naar voren brengen. Het stembureau neemt de bezwaren op in het proces-verbaal.

De voorzitter bewaakt de orde tijdens de stemming en tijdens het tellen van de stemmen. Zie Kieswet art. J. 35 en art. J 37.

Gemeentelijk stembureau

Het gemeentelijk stembureau stelt in een openbare zitting het gemeentetotaal vast, op de dag na de stemming. Bij een gecombineerde verkiezing van het waterschap en de Provinciale Staten kan het college van Burgemeester en wethouders ook beslissen dat de zitting plaatsvindt op de tweede dag na de stemming. De zitting van het gemeentelijk stembureau - en dus ook het tellen van de stemmen - is openbaar.

In gemeenten die decentraal tellen, controleert de het gemeentelijk stembureau de processen-verbaal van de stembureaus in een openbare zitting. Als er verschillen zijn in het aantal kiezers dat is toegelaten tot het stembureau en het aantal stembiljetten in de stembus, en er is geen verklaring gegeven voor dit verschil, besluit het gemeentelijk stembureau tot een hertelling. Ook als er optelfouten zijn gemaakt in het proces-verbaal van een stembureau besluit het gemeentelijk stembureau tot een hertelling. Als er na de hertelling een fout in de optelling wordt vastgesteld, wordt dit vastgelegd in een corrigendum. In het corrigendum staan alleen de gegevens die zijn aangepast na de hertelling. Het corrigendum wordt bij het proces-verbaal van het stembureau gevoegd. Nadat eventuele fouten zijn gecorrigeerd stelt het gemeentelijk stembureau in de openbare zitting de uitslag op gemeenteniveau vast. Het gemeentelijk stembureau geeft de uitslag op papier en digitaal aan de burgemeester. De burgemeester draagt de processen-verbaal en onderliggende stukken over aan het centraal stembureau.

In gemeenten die centraal tellen telt het gemeentelijk stembureau in een openbare zitting alle stembiljetten van alle stembureaus, op lijst- en kandidaatsniveau. De uitkomst van deze telling vergelijkt het gemeentelijk stembureau met de uitkomst van de telling op lijstniveau door de stembureaus. Als er verschillen zijn onderzoekt het gemeentelijk stembureau die en geeft hiervoor een verklaring in het proces-verbaal.
Het aantal toegelaten kiezers hoeft niet opnieuw geteld te worden door het gemeentelijk stembureau. Alleen als er een verschil is tussen het aantal toegelaten kiezers en het aantal stembiljetten waarvoor het stembureau geen verklaring heeft gegeven, telt het gemeentelijk stembureau het aantal toegelaten kiezers opnieuw. Blijft het verschil bestaan dat geeft het gemeentelijk stembureau hiervoor, indien mogelijk, een verklaring in het proces-verbaal. Het gemeentelijk stembureau stelt het gemeentetotaal vast in een openbare zitting. Het gemeentelijk stembureau geeft de uitslag op papier en digitaal aan de burgemeester. De burgemeester draagt de processen-verbaal en onderliggende stukken over aan het centraal stembureau.

Openbaarmaking

Gemeenten publiceren de processen-verbaal met de handmatig berekende uitslagen van de stembureaus op hun website. Op die manier kan een ieder die dat wil de handmatig berekende uitslagen van de stembureaus controleren met de gemeentelijke stemtotalen. Ook leggen de gemeenten de gemeentelijke stemtotalen en kopiëen van de processen-verbaal van de stembureaus ter inzage in het gemeentehuis.
Zie Kieswet art. N 1, art. N 5, art. N 6, art. N 7, art. N 8, art. N 9, art. N 10, art. N 11 en art. N 12.

Uitslagberekening centraal stembureau

Het centraal stembureau controleert de processen-verbaal van de gemeentelijk stembureaus, en bij decentrale telling de processenverbaal van de stembureaus.
Nadat alle controles zijn afgerond stelt het centraal stembureau in een openbare zitting de uitslag van de verkiezing van het algemeen bestuurvan het waterschap vast. Zie Kieswet art. P 1. Ook wijst het centraal stembureau de zetels toe aan de verschillende kandidaten, rekening houdend met uitgebrachte voorkeurstemmen. De openbare zitting vindt niet eerder dan acht dagen na de dag van stemming plaats.
Zie verder bekendmaking uitslag.