Volmacht
Als een kiezer niet in de gelegenheid is zelf te gaan stemmen - bijvoorbeeld door werk, ziekte of vakantie - kan hij een andere kiezer machtigen dit voor hem te doen. Dit heet stemmen bij volmacht. De persoon die wordt gemachtigd, kan de volmachtstem alleen tegelijkertijd met zijn eigen stem uitbrengen. Werkgevers zijn verplicht om kiezers de gelegenheid te geven om hun stem uit te brengen, als dit niet buiten werktijd kan.
(Beeldtitel: Volmachtverlening. Iemand vult iets in. Op een bord staat de tekst: Ingang Stembureau. Een vrouw steekt een biljet in een stembus. Een man loopt naar een huis. Voice-over:)
RUSTIGE MUZIEK
VOICE-OVER: In Nederland kan een kiezer die zelf niet kan stemmen bij een verkiezing, bijvoorbeeld omdat hij ziek is of op vakantie gaat, een andere kiezer vragen om voor hem te gaan stemmen. Dit heet stemmen bij volmacht.
(Een vrouw sluit haar voordeur. Beeldtekst: Stempas omzetten in volmachtbewijs.)
DE RUSTIGE MUZIEK SPEELT VERDER
Leo gaat op vakantie. Hij heeft zijn buurvrouw Claudia gevraagd om voor hem te gaan stemmen. Om bij volmacht voor Leo te kunnen stemmen, moet het volgende gebeuren: Leo vertelt Claudia op wie hij zijn stem wil uitbrengen.
CLAUDIA: Ja, prima.
VOICE-OVER: Daarna vult Leo op de achterkant van zijn stempas alle gegevens in die nodig zijn voor de volmacht. Hij zet zijn handtekening en vraagt Claudia om dat ook te doen.
CLAUDIA: Dan moet ik daar tekenen, hè.
VOICE-OVER: Om op de verkiezingsdag per volmacht voor Leo te kunnen stemmen, heeft Claudia de ingevulde stempas en een kopie van een identiteitsbewijs van Leo nodig. Het is ook toegestaan om een kopie van het identiteitsbewijs op een tablet of mobiel te laten zien.
(Claudia wijst naar de kopie op haar mobiel. Beeldtekst: Dag van de stemming.)
Op de verkiezingsdag gaat Claudia naar het stembureau. Claudia kan alleen per volmacht voor Leo stemmen als ze tegelijkertijd ook haar eigen stem uitbrengt voor dezelfde verkiezing. Ze moet ook in dezelfde gemeente wonen als Leo.
(Claudia loopt een gebouw in.)
CLAUDIA: Deze is voor mijzelf.
VOICE-OVER: Bij het stembureau overhandigt Claudia de twee stempassen en identiteitsbewijzen aan de medewerkers van het stembureau.
MEDEWERKER: Ja. CLAUDIA: En deze is van mijn buurman, de volmacht, en een kopie van de legitimatie.
MEDEWERKER: Dank u wel.
VOICE-OVER: Deze controleren de documenten van haarzelf en die van Leo. Een identiteitsbewijs mag op de dag van de verkiezingen maximaal vijf jaar verlopen zijn.
(Een medewerker geeft Leo's stempas aan de man naast hem.)
Claudia kan ook de kopie van het identiteitsbewijs van Leo tonen op haar tablet of mobiel. Uiteraard moet de kopie wel goed leesbaar zijn.
(De medewerker bekijkt de kopie.)
Als alle documenten zijn gecontroleerd, ontvangt Claudia de twee stembiljetten en kan gaan stemmen.
(Claudia staat in een stemhokje. Beeldtekst: Samenvatting. Voorwaarden stemmen bij volmacht.)
DE RUSTIGE MUZIEK SPEELT VERDER
Als een kiezer niet in de gelegenheid is om op een verkiezingsdag te gaan stemmen, benadert die persoon zelf iemand om voor hem te gaan stemmen. De kiezer geeft aan op welke kandidaat hij wil dat er gestemd wordt.
De kiezer vult alle gegevens op de achterkant van de stempas in, zet zijn handtekening, vraagt de gemachtigde om ook zijn handtekening te zetten en zorgt voor een kopie van zijn identiteitsbewijs.
De gemachtigde kan de volmachtstem alleen tegelijkertijd met zijn eigen stem uitbrengen. De gemachtigde kan per verkiezing maximaal twee volmachtstemmen namens anderen uitbrengen.
Wilt u een volmacht verlenen terwijl u uw stempas nog niet ontvangen heeft, of wilt u een volmacht verlenen aan iemand die buiten uw gemeente woont, dan kunt u een schriftelijke volmacht aanvragen.
(Claudia steekt twee biljetten in een stembus. Vervolgens zwaait ze even naar de medewerkers van het bureau en loopt dan weg. Op een witte achtergrond staat in blauwe letters: www.kiesraad.nl.)
RUSTIGE MUZIEK
DE RUSTIGE MUZIEK SPEELT VERDER TOT HET EIND VAN HET PROGRAMMA
Onderhandse volmacht
Om een machtiging te geven, gebruikt een kiezer het gedeelte van de stempas (achterzijde) dat hiervoor is bestemd. Dit heet een 'onderhandse volmacht'. De kiezer moet de gegevens invullen en hij en de gemachtigde moeten beiden tekenen. Een onderhandse volmacht kan alleen worden gegeven aan een kiezer die in dezelfde gemeente woont. Zie Kieswet art. L 14. Het kan voorkomen dat in één gemeente meerdere waterschapsverkiezingen plaatsvinden. In die situatie mag de kiezer de volmacht alleen verlenen aan een persoon die voor dezelfde waterschapsverkiezing zijn stem mag uitbrengen. Zie Kieswet art. L 3.
Bij het stemmen moet de gemachtigde een (kopie van het) identiteitsbewijs tonen van de volmachtgever. Dit mag op de dag van de stemming maximaal 5 jaar verlopen zijn. De gemachtigde kan het identiteitsbewijs van de volmachtgever ook op smartphone of tablet tonen. De Rijksoverheid probeert misbruik met kopieën van identiteitsbewijzen tegen te gaan. Mensen die een kopie van hun ID-bewijs maken wordt geadviseerd om het volgende op de kopie te schrijven:
- dat het een kopie is
- voor wie of welk product de kopie bedoeld is
- de datum waarop degene de kopie afgeeft
- de kiezer streept zijn/haar burgerservicenummer door; in het document, maar ook in de strook nummers onderaan
Een volmachtgever die uiteindelijk toch in de gelegenheid is om zelf te gaan stemmen, kan de onderhandse volmacht intrekken. In dat geval moet hij zijn tot volmacht omgezette stempas terugvragen bij de gemachtigde. Met deze stempas kan hij stemmen. Zie Kieswet art. L 5.
Schriftelijke volmacht
Om een schriftelijke volmacht aan te vragen, stuurt de kiezer een verzoekschrift naar de burgemeester van de gemeente waar hij op de dag van kandidaatstelling woonde. Dit verzoekschrift moet uiterlijk 5 dagen voor de verkiezing door de burgemeester zijn ontvangen. Zie Kieswet art. L 8. Hiervoor is een formulier beschikbaar (model L 8) bij de gemeente. De kiezer en degene die hij machtigt vullen allebei een deel van dit formulier in. De gemachtigde hoeft, anders dan bij een onderhandse volmacht, niet in dezelfde gemeente te wonen. De gemachtigde ontvangt bij inwilliging van het verzoek een volmachtbewijs waarmee hij namens de andere kiezer kan stemmen. Zie Kieswet art. L 6.
Het is niet mogelijk om een schriftelijke volmacht in te trekken. Zie Kieswet art. L 5. Als een volmacht schriftelijk is aangevraagd wordt de stempas van de volmachtgever namelijk ongeldig verklaard. Zie Kieswet art. J 7a. Het volgnummer van zijn stempas komt vervolgens op de lijst van ongeldige stempassen te staan. Hierdoor is het niet langer mogelijk dat de volmachtgever zijn stem nog uitbrengt of een vervangende stempas wordt verstrekt.
Maximaal 2 volmachten
De persoon die wordt gemachtigd, de gemachtigde, mag maximaal 2 volmachten aannemen. Zie Kieswet art. L 4. Hij kan de volmachtstem alleen tegelijkertijd met zijn eigen stem uitbrengen. Zie Kieswet art. L 3. De gemachtigde overhandigt het volmachtbewijs aan het stembureau. Ook controleert het stembureau zijn identiteit en stembewijs voordat hij mag stemmen. Zie Kieswet art. L 17.
Ronselen
Het initiatief tot het verlenen van een volmacht ligt bij de kiezer, en niet bij zijn gemachtigde. Het is verboden om volmachtstemmen te ronselen (stelselmatig kiezers vragen om hun stempas te ondertekenen en af te geven). Iemand mag ook niet een kiezer omkopen door middel van een gift of een belofte of de kiezer op een andere manier dwingen om een volmacht af te geven. Zie Kieswet art. Z 4 en art. Z 8 en het onderdeel Kiesrechtdelicten.
Gevangenis of inrichting
Kiezers die in een inrichting of gevangenis zitten, kunnen alleen bij volmacht stemmen, tenzij in de inrichting of gevangenis een stembureau is gevestigd. Zie Kieswet art. B 6. Kiezers kunnen geen volmacht verlenen in een stemlokaal. Zie Kieswet art. L 15.